Door corona en de introductie van de anderhalvemetermaatschappij is de hele maatschappij een groot crowd management-vraagstuk geworden. Na de versoepeling uit de eerst lockdown is al veel ervaring opgebouwd met social distancing en zijn nieuwe inzichten gevormd. Toch is er ook nog veel te verbeteren aan de aanpak van drukke plaatsen in de anderhalvemetermaatschappij. Waar staan we nu?
Ruim een jaar geleden werden de eerste coronamaatregelen geëffectueerd. Waar op 9 maart 2020 de eerste hygiënemaatregelen afgekondigd werden en het hamsteren startte (nog jaren voer voor gedragsstudies!), werden op 10 maart in Brabant, de provincie waar op dat moment de meeste besmettingen plaatsvonden, evenementen met meer dan 1.000 deelnemers verboden. Twee dagen later werden landelijke maatregelen afgekondigd, werd “zoveel als mogelijk thuiswerken” de nieuwe moraal en bijeenkomsten met meer dan 100 personen werden verboden. Op 25 maart was het “Protocol verantwoord winkelen” een van de eerste sectorprotocollen die gepubliceerd werd. In dit protocol is een zeer ruime norm van 10m2 per persoon opgenomen; een norm bedoeld om winkels open te houden en die in de praktijk nog vaak, geheel ten onrechte, in andere sectoren en (outdoor) gebieden opduikt.
Social distancing normen
In april 2020 realiseerden wij ons dat corona de wereld veranderd had in één groot crowd-managementvraagstuk en in plaats van af te wachten startten wij met normvorming, analyses en operationeel crowd management. Eerst in Eindhoven, Den Bosch en Maastricht en al snel volgden meer (binnen)steden. Ook situaties in de horeca, binnen universiteiten en hogescholen, stadions, pretparken en andere locaties werden door ons geanalyseerd en geadviseerd. De opgedane kennis konden wij binnen CrowdProfessionals en ESI aanwenden om heldere normen voor social distancing te definiëren. Deze normen werden nog eens gevalideerd middels simulatiemodellen door Incontrol Simulation Software en tevens valideerden wij normen met inzichten van Prof. Dr. G.K. Still en het Britse Institute of Place Management. Eind mei hadden wij een helder zicht op de social distancing normen in gebouwen en openbare gebieden en tevens “begrepen” wij de (operationele) verschillen in capaciteit en doorstroming. Hiermee hebben wij veel veiligheidsregio’s, gemeenten en private opdrachtgevers kunnen helpen. Binnen ESI werd in de zomer van 2020 een webinar gevormd over het toepassen van inzichten in de praktijk. Inmiddels hebben veel veiligheidsregio’s, gemeenten en ook organisatoren van evenementen dit webinar gevolgd. Het wordt overigens steeds verzorgd en steeds geüpdatet met de meest recente inzichten en actuele maatregelen.
Gedrag en de rol van gedragswetenschap
Zeker in de eerste maanden waren veel besluiten gebaseerd op risico-levels die voortkwamen uit verondersteld gedrag; “Better safe than sorry” lijkt nog steeds het devies, maar feit is dat de houdbaarheidsdatum van die opvatting met rasse schreden nadert. Het is niet direct de plaats om stelling in te nemen, maar het gesloten houden van terrassen vanwege het veronderstelde risico dat mensen op een terras veel drinken en grenzen zeker zullen vervagen, is op zijn zachtst gezegd discutabel. Is de sluiting effectief gebleken? Nee! De praktijk is dat er zoveel gesloten is dat plekken die niet dicht zijn zoals parken, natuurgebieden en stranden bij een beetje lekker weer direct overcrowded raken. In evenementenland weten we heel lang dat het verstandig is om tijdens de vuurwerkshow aan het einde, nog enkele area’s open te laten om spreiding mogelijk te maken en druk te verlagen. Terrassen zullen bijdragen aan spreiding. En ja, er zal mogelijk wat meer volk richting terrassen trekken, maar de doordachte inrichting en wachtrijmanagement is dit prima te regelen. Dat heeft de horeca afgelopen zomer overigens al geleerd. Juist op de (afgeschermde) terrassen is regie voeren mogelijk en wat mij betreft is het gesloten houden vooral een forse inschattingsfout. De rol van gedragswetenschap in de inhoudelijke (landelijke) advisering is kennelijk te klein waardoor aannames gemaakt worden zonder voldoende kennis van de praktijk. Een bijkomend aspect is dat dit nadrukkelijk bijdraagt aan de beeldvorming en de maatschappelijke sfeer, hetgeen weer leidt tot ander gedrag zoals we helaas gezien hebben. Het vingertje werd meer dan eens naar de burger gewezen.
Innovatie en techniek: begrijp wel waar je naar kijkt!
Er is in het afgelopen jaar veel geleerd, niet in de laatste plaats omdat er door op- en afschaling rond de “coronagolven” en de invloed van jaargetijden vaak gestudeerd moest worden op bijstelling. Tevens zien we een toenemende invloed van innovatie en techniek; data-verzameling is een belangrijk onderdeel geworden in de drang om gebieden beter beheersbaar te maken en te houden. Denk daarbij aan wifi-metingen, telcamera’s, koppeling van databronnen in digitale platforms (digital twins) etc. Veel van deze innovaties en technieken zijn waardevol, maar er is wel een risico: vaak wordt het genereren van data niet gevolgd door analyse om te komen tot een overdacht plan voor de operationele respons in gevallen (grote) drukte voorspeld wordt. Om dit te doen is het nodig om te begrijpen welke data werkelijk relevant zijn (zogenaamde indicatoren) in een bepaald gebied en welke mogelijkheden er zijn om proactief en reactief op te treden teneinde continuïteit in beheersbaarheid te behouden. Daarin is nog veel huiswerk te doen!
Niettemin zien wij ook in de toekomst een blijvende rol voor dergelijke systemen en platforms in het publieke domein, zoals gezegd: mits zij goed gebruikt worden. Het misverstand wat wij in de praktijk vaak tegenkomen is dat gedacht wordt dat het aanschaffen van een platform of het analyseren van situaties middels simulatie, volstaat om het probleem drukte of overcrowding op te lossen. Dat is niet zo! Deze systemen en innovatieve toepassingen geven -hoe relevant en nuttig ook- “slechts” het benodigde inzicht om analyses te doen en het verdere operationele crowd management optimaal in te kunnen richten teneinde geprepareerd te zijn voor drukte en afwijkingen. Data bieden dus een veel betere uitgangspositie, maar moeten wel gevolgd worden door analyses, maatwerkplannen en operationeel management.
Operationeel crowd management
Waar wij normaal al werken met de crowd management-analysetools DIM-ICE (Design, Information & Management in drie fasen: Ingress, Circulation & Egress) en de RAMP-analyse (routes, area’s, movement & profile) constateren wij steeds weer dat deze instrumenten ook in relatie tot social distancing prima werken. Los van het genereren van relevante data, waar ik hiervoor over al schreef, is het aansluitend nauwgezet kijken naar inrichting, (diverse vormen van) communicatie en het inrichten van een operationele crowd managementorganisatie (inzet van mensen, middelen en maatregelen) gebaseerd op een integraal plan, ook nu van belang om druk en drukte beheersbaar te houden. Dit alles natuurlijk gebaseerd op analyses met gebruikmaking van de juiste normen en rekening houdend met het gedrag van de doelgroep(en) in dat gebied of gebouw.
Een laatste les die wij op dit moment nadrukkelijk in beeld hebben is dat partijen gebruikt moeten worden in hun expertise en kracht. Wij hebben geen verstand van vaccinatie, beheer van parken of natuurgebieden, maar de evenementenbranche is wel dé sector die zeer goed in staat is om grote groepen mensen efficiënt te ontvangen, het crowd management in te richten en drukte in diverse scenario’s te reguleren. Geef de experts uit deze sector kans om hun bijdrage te leveren!
Wat resteert na Corona?
Samengevat zijn, wat mij betreft, de lessen die wij op dit moment in beeld hebben:
- door het toegenomen bewustzijn aangaande het belang van druktebeheersing en -beleving is crowd management een blijvend onderdeel binnen het publieke domein in (binnen)steden en grote gebouwen geworden;
- een van de meest wezenlijke onderdelen van crowd management in het publieke domein is het inzichtelijk maken en plannen van druk (lees: service-levels) en drukte én het hebben van voldoende aandacht voor het mogelijk maken van spreiding;
- afwijkende omstandigheden vragen om specifieke normen en verdieping in (doelgroep) gedrag om de juiste inrichting, communicatie, organisatie en respons gereed te zetten;
- gebruik van simulaties, innovatie en techniek loont alleen als er opvolgende aansluiting is bij de juiste expertise voor analyse en planvorming. Anders is het een desinvestering;
- gebruik de juiste expertise voor de specifieke onderdelen en wees niet terughoudend in het aangaan van publiek-private samenwerkingen om optimaal te presteren en doelstellingen te bereiken.
Frank Wijnveld, directeur CrowdProfessionals