Waar crowd management veelal wordt toegepast op bezoekersstromen bij evenementen, wordt het concept steeds vaker toegepast om de bezoekersstromen in openbare gebouwen en de openbare ruimte te stroomlijnen. Ook bij Crowdprofessionals krijgen we regelmatig de vraag te adviseren over de (geplande) inrichting van openbare gebouwen. Zo hebben we onlangs een expertcheck uitgevoerd van het ontwerp van de nieuw in te richten bibliotheek aan de Neude in Utrecht. Hierbij keken we niet alleen naar risico’s als gevolg van drukte, maar ook naar de wijze waarop het ontwerp de sociale veiligheid, zoals criminaliteit en overlast, beïnvloed. Hierbij maken we gebruik van het concept Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED), dat veel raakvlakken kent met de inzichten uit het crowd management. In deze blog nemen we u mee in de wijze waarop we dit toepassen.
Design
Bij zowel het crowd management als CPTED vormt design het punt van vertrek. ‘Design’ kennen we als de eerste stap van het DIM-ICE model. Hierbij kijken we naar de wijze waarop het ontwerp de publieksstromen beïnvloed. Design vormt eveneens de basis van het CPTED concept. CPTED heeft als doel om door een goed ontwerp en goed gebruik van de omgeving te komen tot vermindering van criminaliteit en overlast en een verbetering van de veiligheidsbeleving en leefbaarheid. De omgeving wordt zodanig ontworpen dat het gewenste gebruikers aantrekt en ongewenste gebruikers afschrikt. Zowel crowd management als CPTED beoordelen de interactie tussen (het ontwerp van) de omgeving en het (gewenste en ongewenste) gedrag dat deze omgeving creëert. Waar crowd management kijkt naar de inrichting van de publieksstromen, kijkt CPTED naar de invloed van o.a. de publieksstromen op criminaliteit, overlast en de veiligheidsbeleving. Met de kennis van beide vakgebieden wordt de kwaliteit van een ontwerp, en uiteindelijke de veiligheid van een gebouw of publieke ruimte, verbeterd.
Praktijk
Hoe passen we dit toe in de praktijk? Een recent voorbeeld betreft het ontwerp van de nieuwe bibliotheek aan de Neude in Utrecht. In opdracht van de Bibliotheek Utrecht is door een architectenbureau een ontwerp gemaakt van het oude postkantoor aan de Neude in Utrecht als nieuwe hoofdlocatie van de Bibliotheek Utrecht. Het oude postkantoor staat al lange tijd leeg, maar moet de nieuwe ‘huiskamer van de stad’ worden. Met de komst van de bibliotheek wordt het gebouw teruggegeven aan de inwoners van de stad. De bibliotheek wordt meer dan alleen een uitleenplek. Ook komt er een theater in het gebouw en er zullen workshops, cursussen, lezingen, debatten en tentoonstellingen worden georganiseerd. Er komen leer- en werkplekken. De centrale hal wordt een verzamelplek voor inwoners van de stad en zal dagjesmensen en toeristen aantrekken vanwege haar bijzondere inrichting.
De Bibliotheek Utrecht heeft Crowdprofessionals gevraagd een expertcheck uit te voeren op voorzienbare veiligheidsrisico’s en kwetsbare situaties op het gebied van sociale veiligheid en drukte. Hierdoor kan men nog tijdig aanpassingen doorvoeren in de inrichtingsplannen, maar ook overzien welke maatregelen en plannen nog van belang zijn op het gebied van beheer en personeel. Het door de architect opgestelde ontwerp van de inrichting is bestudeerd, evenals de visiedocumenten met betrekking tot het gebruik van de nieuwe bibliotheek. Daarnaast zijn site surveys uitgevoerd van de huidige bibliotheek en de nieuwe locatie. De architect, de projectmanager en de leiding van de bibliotheek zijn geïnterviewd. Voor de analyse van de bezoekersstromen is gebruik gemaakt van elementen uit het DIM-ICE model, voor de CPTED-analyse zijn de richtlijnen gebruikt die door de Stichting Veilig Ontwerp en Beheer, het Nederlandse CPTED kennisplatform, zijn gedefinieerd. Hierbij is bijvoorbeeld gekeken naar de toegankelijkheid van het gebouw en de afzonderlijke ruimtes, het gedefinieerde gebruik en zichtlijnen in de verschillende ruimtes.
Goede zichtlijnen zijn bijvoorbeeld belangrijk om sociale controle mogelijk te maken door medegebruikers, maar maken het ook mogelijk voor het bibliotheekpersoneel en beveiligers om effectief toezicht te houden op de aanwezige bezoekers. Hoge boekenkasten helpen hier niet bij, iets waar de architect al rekening mee had gehouden in het ontwerp door gebruik te maken van voornamelijk lage boekenkasten. We hebben geconcludeerd dat er sprake was van een goed doordacht ontwerp dat voor een groot deel bijdraagt aan een veilig gebruik van het gebouw. Er zijn 15 verbeterpunten beschreven, waardoor de veiligheid en doorstroming verder kan worden geoptimaliseerd. Denk hierbij aan het verplaatsen van de locatie van de garderobe, een servicebalie en de opslag van de gevonden voorwerpen, de locatie van camera’s, de routering door het gebouw en de wijze van inzet van personeel. Veel wijzigingen kosten nu nog slechts een pennenstreek, terwijl dit na realisering kostbare aanpassingen kunnen betreffen.
Conclusie
Er kan worden geconcludeerd dat crowd management en CPTED elkaar zeer goed aanvullen omdat beiden het zelfde vertrekpunt hebben. Er wordt bekeken in hoeverre het ontwerp de omgeving en het (gewenste en ongewenste) gedrag in deze omgeving beïnvloed. Wij zien een meerwaarde in het tijdig toetsen van een ontwerp op zowel doorstroming als sociale veiligheid. Een combinatie van inzichten uit beide vakgebieden levert een integrale benadering op van de toetsing van het ontwerp. Op deze wijze worden kostbare aanpassingen in een inrichting na realisering vermeden.
Indien u interesse heeft in een expertcheck van een ontwerp, of knelpunten ervaart in de huidige inrichting en op zoek bent naar een mogelijke oplossing, kunt u contact opnemen met één van onze adviseurs of mailen naar info@crowdprofessionals.nl.
Een blog geschreven door Tom Bindels