In de nieuwjaarsnacht vonden 36 mensen de dood en raakten er tientallen gewond tijdens de massale nieuwjaarsviering in Shanghai. President Xi Jinping heeft meteen een diepgaand onderzoek gelast Uit de berichtgeving lijkt een aantal zaken nu al duidelijk; een trap vormde in het hart van het stadsevenement een belangrijke doorstroomader en dus bottleneck, en er lijkt onvoldoende bestudeerd te zijn of deze locatie überhaupt geschikt was voor een veilige ontvangst van honderdduizenden.
Vaak zijn wij geneigd om te denken dat dit in onze Westerse samenleving niet kan gebeuren, maar verschillende incidenten leren dat deze denktrant niet juist is. De Loveparade in Duisburg, de Damschreeuwer en, meer recent, het ongelukkig verloop in Haaksbergen leren dat ook bij ons zaken ernstig kunnen mislopen. Haaksbergen laat zien dat er nog veel moet verbeteren in het proces van voorafgaande (en herhaalde) risicoanalyse en vergunningverlening. Het onderzoek in Duisburg heeft ons laten zien dat preparatie van scenario’s (what if?) met voorliggende studie van knelpunten, crowd flows en capaciteit van gebieden en doorstroomaders een absolute must is voor het hosten van grote (stads)evenementen.
Wij horen verantwoordelijken nog vaak zeggen dat dergelijke risico’s hier niet bestaan, maar voor wie nog twijfelt aan de realiteit van dergelijke risico’s: de “Damschreeuwer” heeft in zijn eentje aangetoond dat een simpele handeling van een enkeling de veiligheid en het welzijn van velen in gevaar kan brengen.
In onze dagelijkse praktijk maken wij voor gemeenten of organisatoren met behulp van simulatiesoftware vooraf studies van stadsevenementen, evenementterreinen en –locaties (o.a. musea) en stadions. Zo brengen wij op wetenschappelijke wijze knelpunten, (grenzen aan) capaciteiten, doorstroom en publieksdichtheid tijdens publieksevenementen in kaart.
De software is onder andere gebruikt bij de Kroning in Amsterdam in 2013 en voor de planvorming rond het crowd management op Koningsdag in Eindhoven in 2013 en in 2014 binnen de Jordaan. Daarnaast is de software gebruikt door FIFA en UEFA om te kijken of EK en WK-stadions voldoen aan ontruimingseisen. In de Verenigde Staten kijken zelfs Homeland Security en NCS4 hiermee naar drukke evenementen en in diverse werelddelen managen OV-aanbieders drukke OV-knooppunten met de tool.
Met de uitkomsten bieden wij gemeenten, politie, organisatoren en andere stakeholders belangrijke inzichten en uitgangspunten voor de vorming van veiligheids- en ontruimingsplannen. Inzichten, plannen en maatregelen worden na de studie steevast anders ingericht en zijn daarmee doordachter en efficiënter dan de jaren daarvoor. Er ligt dan een gedegen motivatie onder vergunningverlening, veiligheids- en ontruimingsplannen en de scenario’s zijn doordachter voorbereid. De gasten van het evenement worden niet alleen veiliger, maar ook veel efficiënter en gastvrijer ontvangen. Er is nagedacht over drukte en alle maatregelen zijn nauwgezet voorbereid en ingericht op de optimale verwerking van die drukte.
Burgemeesters, ambtenaren, organisatoren en politieverantwoordelijken stellen vast dat deze aanpak werkt en daadwerkelijk invulling geeft aan (bestuurlijke) verantwoordelijkheden. Toch is de grootste uitdaging om mensen te overtuigen dat een simulatiestudie als instrument voor optimale preparatie uitermate zinvol, juist om de veiligheid en het welzijn van bezoekers te garanderen. Men is vaak overtuigd van de kwaliteit van de eigen lokale organisatie en aanpak. Journalisten hebben met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur aangetoond dat de procedure bij de vergunningverlening in Haaksbergen geen uitzondering was. Zij stelden vast wat een aantal mensen al wist of vermoedde; inhoudelijk onvolkomen evenementvergunningen zijn geen uitzondering. Gemeenten vergunnen onveilige situaties; vanzelfsprekend zonder zelf te weten dat dit het geval is.
Het goede nieuws is dat er gelukkig weinig grote incidenten plaatsvinden. Het minder goede nieuws is dat u en ik als bezoeker van stadsevenementen, carnavalsfeesten, grote herdenkingen en bijvoorbeeld zomerfeesten onbewust, maar bovenal onnodig, grote risico’s lopen om slachtoffer te worden van een calamiteit. In vrijwel alle gevallen zijn risico’s te minimaliseren als de preparatie professioneel verricht wordt. Als we ergens een verkeringspremie voor moeten betalen dan doen we dat en dan gaat dat onder het motto “voorkomen is beter dan genezen”. In dat kader zou een simulatiestudie een vast onderdeel moeten zijn. Niemand wil toch een volgende Shanghai?